Deugdzaamheid (13)

Het gastenboek van vader en zoon Mulder reflecteert in de bijdragen ook de tijdgeest van De Verlichting. Een van de idealen van de Verlichting was dat je mensen (jongeren) kon opvoeden tot gezagsgetrouwe en deugdzame burgers. Dat opvoeden moest gebeuren met allerlei voorbeelden in woord en beeld. Dat eerste vinden we in allerlei morele vermaningen in versjes en verhalen, het tweede vooral in zinnebeeldige prenten. Een bekend voorbeeld is het werk van Hieronymus van Alphen. Zijn veel geciteerde openingszin uit De Pruimenboom: ‘Jantje zag eens pruimen hangen…’ is een evergreen in de Nederlandse (jeugd)literatuur.
De Nederlandse verlichting is voor een belangrijk deel beïnvloed door werken van moraalfilosofen uit Duitsland. Een daarvan was Christian Fürchtegott Gellert (1715-1769). Zijn ‘Leerdichten’ werden ook in het Nederlands vertaalt en student E.P. van der Swaagh gebruikte het voor een bijdrage in het gastenboek. Zijn bijdrage luidt als volgt:

‘Zo ge uw gedrag naar wijsheid richt,
Uw vlijt gelijk maakt aan uw pligt
Zult gij gewis geen roem ontbeeren
En zo uw deugd, dien niet verkrijgt
Zal steeds, schoon al de weereld zwijgt,
Uw rein gewissen u eeren.’

Biografie
Everardus Petrus van der Swaagh studeerde aan de universiteit van Franeker waar hij zich liet inschrijven op 17 maart 1781 en promoveerde tot doctor in de rechten op 2 juni 1785. Hij werd daarna advocaat bij het Hof van Friesland. In 1786 was hij woonachtig in Rinsumageest maar ten tijde van de revolte in Franeker (najaar 1787) was hij daar secretaris van het exercitiegenootschap en lid van het defensiewezen. Maar toen de opstand mislukte vluchtte hij met o.a. Beyma thoe Kingma en Valckenaar naar St. Omer in Noord Frankrijk. Er is van zijn hand een reisverslag bewaard gebleven over de tocht van Brussel naar St. Omer. (25 januari 1788-28 januari 1788). Het wordt bij Tresoar bewaard in het archief Van Beyma Thoe Kingma onder nummer 256.